Η ρατσιστική βία στην Ελλάδα

του Παναγιώτη Δημητρά

Στρογγυλή τράπεζα Εθνικού Παρατηρητηρίου του Ρατσισμού και της Ξενοφοβίας:
Ρατσιστική βία στην Ελλάδα (Αμφιθέατρο ΓΣΕΕ - 24 Ιανουαρίου 2008)

1. Η αναφορά σε ρατσιστική βία στην Ελλάδα είναι ανάλογη με την αναφορά στις εθνικές μειονότητες: για την πολιτεία, επίσημα, δεν υπάρχουν ούτε η μεν, ούτε οι δε, ενώ κανένας στην κοινωνία δεν μπορεί σοβαρά να αμφισβητήσει την ύπαρξή τους. Η Ελλάδα δεν αναγνωρίζει εθνικές μειονότητες όπως και δεν καταγράφει επεισόδια ρατσιστικής βίας, ούτε καν αναφέρεται σε αυτά.

2. Από την άλλη, όλοι οι διεθνείς οργανισμοί, στα κείμενά τους για την Ελλάδα, παρατηρούν πως και τα δύο φαινόμενα υπάρχουν, όπως υπάρχουν και σε σχεδόν όλες τις χώρες του κόσμου, ενώ καλούν την Ελλάδα να τα αναγνωρίσει και να τα αντιμετωπίσει ή διαχειριστεί.

3. Χαρακτηριστικά, το 2007, το ΕΔΔΑ καταδίκασε την Ελλάδα πέντε φορές για αστυνομική βία με θύματα ένα Σύριο (τον Ιανουάριο), ένα Ελληνοπόντιο (το Μάιο), ένα Ρομ (τον Ιούνιο), έναν Αλβανό (τον Ιούλιο) και μια Ρομνί (το Δεκέμβριο): για τέσσερις από αυτές οι προσφυγές είχαν γίνει από το ΕΠΣΕ, που είχε προσφέρει «αυτόκλητα» νομική βοήθεια σε θύματα ή συγγενείς.

4. Στην πιο πρόσφατη απόφαση, το ΕΔΔΑ εξέφρασε ρητά «την έκπληξή του για το πόρισμα της άτυπης αστυνομικής έρευνας … με γενικευμένα σχόλια σε βάρος των Ρομά … που αποκαλύπτουν γενική διακριτική στάση των αρχών σε βάρος των Ρομά». Την πρώτη φορά, το Δεκέμβριο 2005, σε καταδίκη για αστυνομική βία και διακρίσεις, μετά από προσφυγή του ΕΠΣΕ για λογαριασμό δύο Ρομά, το ΕΔΔΑ είχε αναφέρει «ότι, κατά τη διερεύνηση βίαιων περιστατικών, οι κρατικές αρχές έχουν επιπλέον καθήκον να προβαίνουν σε κάθε εύλογη ενέργεια για να αποκαλύψουν κάθε ρατσιστικό κίνητρο και να αποδείξουν αν το εθνοτικό μίσος ή οι προκαταλήψεις έπαιξαν ρόλο στα σχετικά συμβάντα.»

5. Στη συνέχεια εκείνης της απόφασης, ο Αρχηγός της ΕΛ.ΑΣ. εξέδωσε την εξαιρετική διαταγή 7100/4/3/24 Μαΐου 2006 που αναφέρει μεταξύ άλλων: «Ιδιαίτερα σημαντική για την υποχρέωση διερεύνησης του ρατσιστικού κινήτρου, τόσο στις ποινικές όσο και στις διοικητικές υποθέσεις, είναι η πρόσφατη απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (13-12-2005), στην υπόθεση ΜΠΕΚΟΥ και ΚΟΥΤΡΟΠΟΥΛΟΥ κατά Ελλάδας… Η απόφαση αυτή θα πρέπει να αποτελέσει οδηγό στις ενέργειες των αστυνομικών και ειδικότερα όσων ασκούν προανακριτικά καθήκοντα. Την ίδια υποχρέωση έχουν και οι αξιωματικοί στο πλαίσιο της πειθαρχικής διερεύνησης υποθέσεων, που αφορούν αντιδεοντολογική συμπεριφορά αστυνομικών σε βάρος ατόμων που ανήκουν σε ευάλωτες εθνοτικές, θρησκευτικές ή κοινωνικές ομάδες ή είναι αλλοδαποί. Στην περίπτωση αυτή στα πορίσματα των διοικητικών εξετάσεων και ερευνών θα πρέπει να μνημονεύεται αν διερευνήθηκε η ύπαρξη τυχόν ρατσιστικού κινήτρου στη συμπεριφορά των ελεγχόμενων αστυνομικών.» Οι επαφές του ΕΠΣΕ με αστυνομικές υπηρεσίες έκτοτε έδειξαν πως όλες αγνοούσαν τη διαταγή αυτή, ενώ πολλές συνέχισαν να έχουν γενική διακριτική στάση (racial profiling) σε βάρος ομάδων του πληθυσμού, ακόμα και ιδεολογικών.


6. Πραγματικά, το ΕΠΣΕ και ο Συνήγορος του Πολίτη έχουμε στα χέρια μας Ημερήσιο Δελτίο Οχήματος περιπολικού και απόσπασμα Β.Α.Σ., του Αυγούστου 2007, που αναφέρει πως το περιπολικό κλήθηκε επειδή «άτομο-αναρχικός» βρισκόταν «στην οδό τάδε» και προσθέτει: «μεταβήκαμε στο σημείο όπου εντοπίσαμε το άτομο, το οποίο εν συνεχεία προσαγάγαμε στο Α.Τ…. για εξακρίβωση δικαστικής ταυτότητας». Για την ΕΛ.ΑΣ. λοιπόν από μόνη η ιδιότητα του «αναρχικού» (πώς διαπιστώνεται άραγε;) καθιστά ένα άτομο ύποπτο τέλεσης αδικημάτων και πιθανώς φυγόποινο όπως από μόνη και η ιδιότητα του Ρομ ή του μετανάστη.

7. Τέλος, είναι γνωστά και έχουν καταγραφεί ως ρατσιστικά τα επεισόδια του φθινοπώρου 2005 στο Ψάρι, Ασπροπύργου, όταν γονείς Ελληνοποντίων εμπόδιζαν την πρόσβαση παιδιών Ρομά στο τοπικό δημοτικό σχολείο μέχρις ότου τα τελευταία μεταφερθούν σε σχολικό παράρτημα-γκέτο που κατασκευάστηκε ειδικά για αυτούς. Προσφυγή του ΕΠΣΕ για λογαριασμό γονέων Ρομά συζητείται στο ΕΔΔΑ που αναμένεται να εκδώσει απόφαση το 2008. Η θέση της πολιτείας στο θέμα, όπως καταγράφηκε στις Παρατηρήσεις της 19 Νοεμβρίου 2007: «Προκειμένου να στηρίξουν τους εντελώς ανυπόστατους και αναπόδεικτους ισχυρισμούς τους περί δήθεν ρατσιστικής αντιμετώπισής τους, οι προσφεύγοντες επιμένουν να αναφέρονται σε συγκεκριμένα περιστατικά όπου γονείς Ελληνοποντίων μαθητών δημιούργησαν προβλήματα κατά την είσοδο των μαθητών στο σχολείο. Τα μεμονωμένα αυτά περιστατικά, όμως, αφενός μεν ουδόλως συνδέονται με τη δημιουργία των προπαρασκευαστικών τμημάτων, αφετέρου δε αφορούν ενέργειες ιδιωτών και όχι δημοσίων υπαλλήλων ή εκπαιδευτικών λειτουργών.»

8. Συμπληρωματικά, αξίζει πάντως να αναφερθεί πως μερικές φορές η δικαιοσύνη δρα σωστά. Υπάρχει η γενικότερα γνωστή πρωτόδικη καταδίκη σε ισόβια κάθειρξη, στις 23 Φεβρουαρίου 2007, από το Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο Ηρακλείου του Γεώργιου Γρυντάκη, 19 ετών, για το φόνο εκ προθέσεως του 17χρονου Αλβανού Εντισόν Γιαχάι, την Πρωτοχρονιά του 2006, στην ταράτσα του σπιτιού του στην πόλη του Ρεθύμνου. Επιβλήθηκε επίσης κάθειρξη 21 έτη και 11 μήνες στον πατέρα του, Σωτήρη Γρυντάκη, φυλάκιση 10 έτη και 11 μήνες στη Γιόργιβα Κρέμενα, φυλάκιση 14 έτη και 5 μήνες στον Αρη Μιχαλάκη, και φυλάκιση από 10 έτη και 5 μήνες στους Νίκο Στεφάνου και Σήφη Κουλιζάκη.

9. Υπάρχει επίσης η ισόβια κάθειρξη για ανθρωποκτονία από πρόθεση και ποινή κάθειρξης 15 ετών και 8 μηνών για τις τρεις απόπειρες ανθρωποκτονιών, που επέβαλε, στις 8 Μαϊου 2006 το Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο της Πάτρας στον Παναγιώτη Κλάδη-Ξιφίτα, ο οποίος κατηγορείτο για το θάνατο του Αλβανού Γκράμους Παλούση, στη Ζάκυνθο, στις 4 Σεπτεμβρίου 2004, ύστερα από τον ποδοσφαιρικό αγώνα της Εθνικής Ελλάδος με την Εθνική Αλβανίας. Στο δεύτερο κατηγορούμενο Διονύση Κεφαλληνό, επιβλήθηκε ποινή φυλάκισης 10 μηνών για οπλοκατοχή, ενώ κηρύχθηκε αθώος για απλή συνέργεια σε ανθρωποκτονία από πρόθεση.

10. Τέλος, το Τριμελές Εφετείο Αθηνών, με πρόεδρο τη Μαρία Χυτήρογλου, στις 24 Μαρτίου 2006, με την 2710/2006 ιστορική απόφασή του, αθώωσε Νιγηριανό μετανάστη που είχε καταδικαστεί πρωτόδικα για εξύβριση κατά συρροή και αντίσταση κατά της αρχής, θεωρώντας αναξιόπιστους τους αστυνομικούς μάρτυρες κατηγορίας και αξιόπιστο τον κατηγορούμενο, κι ας μην είχε ο τελευταίος ούτε δικηγόρο ούτε μάρτυρες υπεράσπισης, γιατί έπεισε μόνος του το δικαστήριο πως τον είχαν συλλάβει παράνομα και είχαν παράνομα βιαιοπραγήσει εις βάρος του. Το δικαστήριο αποφάνθηκε μάλιστα πως η άδικη αστυνομική επιχείρηση, η αδικαιολόγητη σύλληψη και η βάναυση συμπεριφορά των αστυνομικών δικαιολογούσε αντίθετα πλήρως την εριστική συμπεριφορά διαμαρτυρίας του.

11. Άρα, στην Ελλάδα και νόμοι υπάρχουν, και δικαστές υπάρχουν για να παρθούν δίκαιες αποφάσεις, όταν βέβαια η δικαιοσύνη το επιθυμεί. Σχετικό είναι πρόσφατο άρθρο του νομικού συμβούλου του ΕΠΣΕ που επισυνάπτεται.
Espresso

22 Οκτωβρίου 2007

Ρατσισμός αντί δικαιοσύνης

Θανάσης Τάρτης
Δικηγόρος Χαλκίδας
Νομικός Σύμβουλος του Ελληνικού Παρατηρητηρίου των Συμφωνιών του Ελσίνκι

Στην Ελλάδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, υπάρχει ρατσισμός και όχι δικαιοσύνη όταν, ατιμώρητα:

σε μια πόλη με χιλιάδες αυθαίρετα το κράτος ή ο δήμος αποφασίζει να γκρεμίσει μόνο τα αυθαίρετα των Ρομά, όπως συνέβη στη Χαλκίδα

σε μιαν άλλη πόλη τα παιδιά Ρομά διώχνονται από το σχολείο με ενέργειες του δήμου και του υπουργείου επειδή δεν τα θέλουν οι γονείς των μη Ρομά

εισαγγελικοί λειτουργοί και υπουργοί μιλάνε ατεκμηρίωτα για δήθεν ανομία ή κλίμα ασυλίας για κακοποιούς σε καταυλισμούς Ρομά χωρίς απολύτως κανένα κόμμα ή άλλος φορέας να αντιδρά.

Στην Ελλάδα υπάρχει επίσης Δικαιοσύνη που περιφρονεί το ρατσισμό όταν:

ειρηνοδίκες ακυρώνουν ως καταχρηστικά διοικητικά πρωτόκολλα αποβολής από καταυλισμούς Ρομά που θα έμεναν άστεγοι

εισαγγελέας εφετών δικαιώνει Νιγηριανή θύμα trafficking της οποίας τη μήνυση είχαν βάλει στο αρχείο οι υποτιθέμενοι αρμόδιοι εισαγγελέας anti-trafficking και αστυνομία anti-trafficking εξαφανίζοντας μάλιστα και καταθέσεις στελεχών μη κυβερνητικών οργανώσεων

το Τριμελές Εφετείο Αθηνών, με πρόεδρο τη Μαρία Χυτήρογλου (κάποια στιγμή πρέπει επιτέλους να επιβραβεύουμε και ονομαστικά) με την 2710/2006 ιστορική απόφασή του αθωώνει Νιγηριανό μετανάστη που είχε καταδικαστεί πρωτόδικα για εξύβριση κατά συρροή και αντίσταση κατά της αρχής, θεωρώντας αναξιόπιστους τους αστυνομικούς μάρτυρες κατηγορίας και αξιόπιστο τον κατηγορούμενο, κι ας μην είχε ο τελευταίος ούτε δικηγόρο ούτε μάρτυρες υπεράσπισης, γιατί έπεισε μόνος του το δικαστήριο πως τον είχαν συλλάβει παράνομα και είχαν παράνομα βιαιοπραγήσει εις βάρος του. Το δικαστήριο αποφάνθηκε μάλιστα πως η άδικη αστυνομική επιχείρηση, η αδικαιολόγητη σύλληψη και η βάναυση συμπεριφορά των αστυνομικών δικαιολογούσε αντίθετα πλήρως την εριστική συμπεριφορά διαμαρτυρίας του.

Στην Ελλάδα δυστυχώς βλέπουμε πιο συχνά φαινόμενα ρατσισμού και πιο σπάνια την απονομή «τυφλής δικαιοσύνης». Ελπίζουμε το φαινόμενο να αντιστραφεί! Στο χέρι μας είναι.